Schrijver in Frankrijk

Veuillez agréer…

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Je moet met de tijd meegaan. O? – zeg ik: waarom eigenlijk? Trouwens, weten jullie wel waar jullie het over hebben wanneer jullie deze grootste-banaliteit-van-de-wereld napraten? Wat is de tijd? Zijn dat een stelletje hipsters met brillen en baarden die in open-spaces in Silicon Valleys, en wat nog meer, rondhuppelen en daar allemaal draadloze prutsdingetjes verzinnen, ten bate van het idool genaamd communicatie. Ik besluit stil te staan. Want voor we verder meegaan met de tijd en met communiceren is het de hoogste tijd dat we eens goed nadenken over goede manieren. Bijvoorbeeld: tot twintig jaar geleden schreven we brieven, we schrijven nu mails. Aan het schrijven van brieven waren vaste regels verbonden, vrucht van eeuwen schaven en beschaven. Regels bestemd om uitdrukking te geven aan een juiste verhouding tussen de mensen, een heilzaam evenwicht tussen nabijheid en afstand. Het fenomeen email heeft hierin grote verwarring gebracht.

Wat we verloren hebben

De enveloppen! Weten jullie nog? Ik herinner me de tijd dat ik nog ‘weledelgeboren’ heer was. Je hoefde daarvoor helemaal niet van adel te zijn. Ik kijk in de dikke Van Dale: het is het ‘predikaat van iemand van enig aanzien, ook van studenten’. Is dat niet mooi? Van enig aanzien – een mens moet wel erg diep zijn gezonken om niet enig aanzien te hebben. Dit is wat je noemt nivellering naar boven toe. Iedereen wordt weledelgeboren. Helaas, het is de nivellering in de tegenovergestelde richting die zich heeft doorgezet: Zeg maar Piet – Hai, ik ben Anja. Mails hebben geen enveloppen. Weledelgestrenge, weledelgeleerde, edelachtbare, hoogwelgeboren… allemaal weg. Jammer.

Wat we nog meer verloren hebben

De aanhef! Het toppunt van onvriendelijkheid was – zo heb ik nog geleerd – L.S. (Lectori salutem), en rechtsboven: datum postmerk. Je moest dan wel een erge hekel aan de geadresseerde hebben. Lectori salutem, is dat niet altijd beter dan niets? Hoeveel mails beginnen niet met… niets? Netjes, zoals het hoort, was: Hooggeachte Heer of Mevrouw (en niet ‘Geachte’). Onderaan schreef je ‘Hoogachtend’. Waar komt dat ‘met vriendelijke groeten’ toch vandaan? Waarom niet ‘hartelijke groeten’? ‘Vriendelijke groeten’ heeft iets zoet-zuurs: een beetje hartelijk wil ik wel zijn, maar niet té… Het ergste is ‘groetjes’. Bij een meneer noemde je zijn achternaam, bij een mevrouw niet (dat was of ‘Hooggeachte Mevrouw’ of – wanneer je haar kende – ‘Lieve Mevrouw’). Ook allemaal weg.

Wat de Franse aan het verliezen zijn

De Fransen waren nooit zo uitbundig op het punt van de titulatuur. Monsieur, Madame, op de enveloppe of als aanhef, dat was genoeg. Als er een titel in het spel was, dan werd die genoemd, maar daarmee was dan de kous af: Le Colonel Dupont (enveloppe), Mon Colonel (aanhef). Comtesse du Pont (enveloppe), Madame (aanhef). Enzovoort. De Fransen halen daarentegen hun hart op bij de formulering van de slotregel. Het wemelt van de variëteiten, elke variëteit drukt een nuance uit op een toonladder van gevoelens: van minachting tot de grootst mogelijke onderdanigheid. Veuillez agréer, Monsieur, l’expression de mes sentiments distingués. Dit is het meeste standaard. Maar die sentimenten kunnen ook zijn: cordiaux, respectueux, dévoués, les meilleurs enzovoort. Je kunt ook zeggen Recevez l’assurance de… of Je vous prie de bien vouloir accepter… Is dit alles ook aan het verdwijnen?

Open-space over mailetikette

Ik wil een open-space beginnen (hoe doe je zoiets? Ik weet niet eens precies wat het is) over mailetikette. Niet in Californië, gewoon in Europa. En zonder dat ik daarbij een baard vol luizen ga dragen. In mijn open-space gaan we regels verzinnen voor de aanhef van mails, smssen, en zelfs whatsappen, en over de slotregels ervan…

Want wanneer je erbij stilstaat, wat is er belangrijker dan alles wat de omgang tussen mensen betreft? Weer een paar nieuwe prutsobjecten zonder draad? Zeker niet!