Schrijver in Frankrijk

In de Aveyron

Paul Gellings is dichter, schrijver en vertaler. Zijn oeuvre is aanzienlijk. Bij Uitgeverij Arbeiderspers kwamen enkele van zijn gedichtenbundels uit. Zijn romans zijn onder andere Witte paarden (2001), De zomer van Icarus (2010), Verbrande schepen (2011), Augustusland (2013), De jacht op de klaproos (2016), De wereld als leugen (2018),  Het smeedwerk van herinnering (2021). Vorig jaar verscheen Terug naar de Stichtstraat (Longlist Libris literatuurprijs). Paul Gellings schrijft vloeiend Frans, in 2014 is van hem een roman in het Frans in het licht gebracht: Amsterdam Quartier Sud (Ed. Pierre Guillaume de Roux). Paul Gellings is door het Franse ministerie van Cultuur onderscheiden voor de manier waarop hij al sinds bijna veertig jaar de Franse taal en cultuur onder de aandacht brengt.

Een antirevolutionnaire papegaai

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Dit is het hartverscheurende verhaal van een papegaai die trouw bleef aan de politieke idealen van zijn adoptiefamilie en die daarmee deze familie in het ongeluk stortte. Hij heette Jacot, en de markies Louis-Auguste de la Viefville had hem in huis genomen om daarmee zijn nog jonge dochter een plezier te doen. Jacot werd de huisvriend van de hele familie. En dat bleef hij toen in 1789 de Revolutie uitbrak. Toen ook in Noord-Frankrijk de royalisten zich in het nauw voelden gedreven, besloten velen onder hen naar de Zuidelijke Nederlanden uit te wijken. De markies de la Viefville ging van daaruit nog geregeld op en neer naar Arras, waar hij een groot stadshuis bezat. Hij wilde voorkomen dat hij door een te lange afwezigheid op de lijst van ‘émigrés’ kwam te staan, want die werden door de revolutionairen van hun bezit beroofd en als vijanden-van-de-revolutie beschouwd. Hierop stond de doodstraf. De schoonzoon van de markies had daarentegen bewust voor emigratie gekozen, hij had Frankrijk voorgoed de rug toegekeerd. Als de markies en zijn dochter hadden geweten dat dit genoeg was om ook hen – zijn naaste familie – te arresteren, waren zij na zijn beslissing niet voor de zoveelste maal de grens overgegaan, voor een kort verblijf in het oproerige Frankrijk. Ze werden meteen opgepakt en in hechtenis genomen. De bedienden mochten doorreizen naar Arras, waar ze hun intrek namen in het grote huis – samen met Jacot, de papegaai. Et toen gebeurde het… Het drama!

Adieu, monsieur le professeur

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Drie dagen na de moord op Samuel Paty stroomden in Parijs duizenden mensen – veel jongeren – de straat op voor een spontane huldebetoging. Dat was vier jaar geleden. Door heel Frankrijk had een rilling van verontwaardiging gevaren. Voor het eerst had een fanatieke Moslimterrorist het direct op een leerkracht voorzien. Waarom? Omdat hij voor een klas scholieren bezwaar had gemaakt tegen het fenomeen censuur, en omdat hij vond dat de vrijheid van meningsuiting ook het publiceren van spotprenten van de profeet Mohammed toeliet. Onder de betogers bevond zich een jonge Belgische zanger. Hij had zijn gitaar meegepakt en met enige schroom begon hij daarop het bekende chanson van Hugues Aufrey, Adieu, monsieur le professeur te tokkelen. Of het zou aanslaan, wist hij niet… Het sloeg aan. De omstanders begonnen mee te zingen, drongen er bij hem op aan met zijn gitaar op een verhoging te gaan staan, en al gauw zong de hele menigte op de Place de la République mee. Het chanson is daarmee een strijdlied geworden, tegen obscurantisten en ter huldiging van onderwijzers en leraren. Wie het hoort, denkt aan die aardige leraar Samuel Paty, voor wie het opleiden van jongens en meisjes een hartstocht was.

Rafelgebieden

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Landsgrenzen en taalgrenzen overlappen elkaar lang niet altijd. Hoe noem je een streek die tussen die twee grenzen ligt? Een rafelgebied? De Elzas is zo’n gebied. De landsgrens volgt de loop van de Rijn, de taalgrens de kam van de Vogezen. In zoverre klopt dit natuurlijk niet dat tegenwoordig alle Alsaciens Frans spreken, en dat het percentage Elsässer dat zowel Frans als het oorspronkelijke Duits-Elzassische dialect spreek afneemt. Tja… En dan heb je ook stukjes gebied waaruit een taal zich volledig heeft teruggetrokken, maar waar de plaatsnamen nog aan deze verdwenen taal herinneren. In de Vogezen heb je een dal waar tot op zoveel meter hoogte – naast het Frans – het Elzassisch nog wordt gesproken. Maar kom je nog hoger, dan blijkt daar al sinds eeuwen alleen nog het Frans de voertaal te zijn. En toch blijven de topografische aanduidingen Duits klinken: Schirmeck, Waldersbach, Solbach. Ja, grappig zoals talen bewegen, als bij vloed en eb. En zoals sommige namen als fossielen achterblijven wanneer een taal-zee zich terugtrekt…  

Modiano

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Opvallend, zo weinig romans als er zijn die zich in Nice afspelen. Je zou toch zeggen dat als er één kader is dat bij uitstek zich tot een kleurrijke literaire schets leent dat de vanouds mondaine, kosmopolitische stad aan de Côte d’Azur moet zijn. Je hebt de trilogie van Max Gallo, La Baie des Anges, interessant, maar zonder literaire pretentie. Voor literatuur van waarde moet je zijn bij Romain Gary en Le Clézio, beiden uit Nice afkomstig. Toch komt Nice maar weinig in hun oeuvre voor. Alleen in Promesse de l’aube (Gary) en Révolutions (Le Clézio). Toen ik deze boeken uit had, dacht ik: wat nu? Want toen ik me in Nice kwam vestigen, wilde ik erover lezen – of liever nog, me ‘erin’ lezen. En zo kwam ik bij Patrick Modiano terecht. Ook bij hem, in een van zo’n romans, komt Nice voor: Dimanches d’août. Dit was mijn eerste kennismaking met gelauwerde schrijver (Nobelprijs 2014), van wie ik nu al zestien romans heb verslonden. Hier hoeft overigens niemand van op te kijken, ze zijn kort.