Schrijver in Frankrijk

Geef ze suikerbolletjes

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Of ze het werkelijk gezegd heeft, dat ze bij gebrek aan brood maar suikerbolletjes aan de Parijse bevolking moesten geven – donnez-leur des brioches – wordt door historici betwijfeld. We hebben het over de Franse koningin, Marie-Antoinette. De Parijzenaars leden honger. Als gevolg van een slechte graanoogst was het brood schaars geworden, en daarom duur. De klachten bereikten het hof in Versailles, Marie-Antoinette bleek van de omstandigheden waaronder het volk leefde niet het minste benul te hebben. Ze stelde zich het volk voor als bestaande uit de frisse herders en lieve boerinnetjes waar Jean-Jacques Rousseau in zijn geschriften zo hoog van opgeeft. Ze dacht heel dicht bij het volk te staan door in haar namaak-boerderlij in het park van Versailles – de Hameau de la Reine – zelf druiven te plukken en boter te kloppen. Goed, dat was twee en een halve eeuw geleden. De Franse koningen zijn een kopje kleiner gemaakt, nu hebben we presidenten die gedurende de vijf jaar dat ze het roer in handen hebben, niets minder machtig zijn. Nooit heeft een Franse president zo ver van de doorsnee-Fransman gestaan als de huidige, Emmanuel Macron. Ook hij doet pogingen om de afstand te overbruggen: kijk eens, hoe goed ik aanvoel wat er onder de Fransen leeft! Niemand die erin trapt.

Ivoren toren

Het universum van Emmanuel Macron is het gestroomlijnde we-are-the-world van de hippe elites. Macron wil Frankrijk ‘verkopen’, door het voor te stellen als een ‘start up nation’, een concurrent van Silicon Valley, door investeerders van overal op de wereld uit te nodigen voor galafestijnen in een presidentspaleis – het Elysée – dat hij en zijn Brigitte voor miljoenen hebben laten renoveren, en door de bedrijven, en hun topbazen, en de bezitters van vette aandelenportefeuilles zo min mogelijk te belasten. Het aanpakken van de belastingontduiking, dat hoeft van hem ook niet zo nodig. Dit alles staat natuurlijk erg ver af van het dagelijkse bestaan van de gemiddelde Fransman, die werkt, die op zaterdagmorgen met vrouw en kinderen in de supermarkt zijn caddy vult, op zondag zijn zoons naar de voetbal brengt, hard spaart voor een paar weekjes vakantie, ‘s zomers op de camping, ‘s winters bij opa en oma. Macron weet het wel, dat hij en de zijnen in een ivoren toren zitten. In tegenstelling tot zijn voorgangers (Hollande, Sarkozy, Chirac, Mitterand) heeft Macron nooit aan lokale politiek gedaan. Niets dwong hem daarom voeling te houden met de basis van het electoraat. Hij was bankier, een golden boy van de financiële wereld. Toch is Macron er zich wel van bewust, dat een president zo nu en dan ‘de Fransen’ op concrete wijze tegemoet moet treden. Maar net als Marie-Antoinette vergist hij zich dan: voor de arme koningin bestond het volk uit herders en herderinnetjes, Macron vereenzelvigt het volk met ‘multicurele’ rappers uit de probleemwijken rondom de grote steden, waar de hippe stadsbourgeoisie, gefascineerd, heerlijk voor huivert. Hij denkt daarom de waardering van ‘de Fransen’ te winnen door zich gewild grof en losjes te gedragen. Tijdens een televisieuitzending had hij het eens over de ‘pognon de dingue‘ die de Staat aan de sociale voorzieningen besteedt. ‘Pognon’ de dingue’ is een vulgaire uitdrukking, je zou het aldus kunnen vertalen: ‘debiel zoveel poen’. Macron had voor de gelegenheid zijn jasje uitgetrokken en zijn das losgeknoopt. O, wat zijn we volks! Eens in het jaar, in juni, op de ‘dag van de muziek’, nodigen hij en zijn Brigitte artiesten uit op het Elysée. Het staat alle Fransen nog bij hoe ze daar stonden, bovenop het bordes, terwijl een stel halfblote individuën obsceen stond te hopsen en te flopsen op de treden, De doorsnee-Fransen herkennen zich niet in ‘de Fransen’ die Macron knuffelt. Ze verwachten wat anders van hun president.

Met dichtgeknepen neus

Marie-Antoinette sloeg de plank mis met haar suikerbolletjes. Maar het was tenminste genereus bedoeld. Macron is het tegenovergestelde van genereus. Hij is nu al zes jaar president. De rijken – en vooral de superrijken – zijn er qua vermogen met sprongen op vooruit gegaan, bij de minderbedeelden is de koopkracht op z’n best blijven stagneren. Voor veel mensen is die erop achteruitgegaan. De kloof tussen rijk en arm heeft negentiende eeuwse proporties aangenomen. Toen Macron degenen die hier hun afkeuring over uitspraken van jaloersheid beschuldigde, kregen de Fransen wel door dat hij niet hun president was, maar de ‘président des riches’, en dat zijn volks-doen, wanneer hij in een bepaalde bui is, niets anders is dan pose. Ook ontdekten ze al gauw dat Macron bijzonder vinnig en giftig uit de hoek kan komen, al laat hij het gifspuien het liefste over aan sommige intellectuelen die hij voor zijn karretje heeft weten te spannen. Wie tegen het asociale beleid van Macron in opstand kwam, wordt uitgemaakt voor… noem maar op, we kennen het rijtje: populist, racist, sexist, homofoob, xenofoob, antisemiet, complotdenker. In het jaar van de gele hesjes werd in Nederland dit narratief door domme journalisten klakkeloos overgenomen. Want in Nederland wordt Macron nog steeds door mensen die zich verbeelden dat ze wel-denken bewierookt, omdat ze in hem een incarnatie zien van de liberaal-westerse waarden. De Fransen weten allang beter. Waarom Macron vorig jaar toch werd herkozen? Omdat de tegenkandidaat Marine Le Pen was. Met dichtgeknepen neus zetten de Fransen een kruisje bij zijn naam.