Schrijver in Frankrijk

Het tweede couplet

Column door Caspar Visser ’t Hooft

En dan is er altijd wel iemand die ook het tweede couplet aanheft. Psalm 92. Het eerste couplet kent iedereen. Het tweede couplet? Met z’n allen komen we er wel uit : ‘Combien grande est ta gloire, en tout ce que tu fais. Et combien tes hauts faits sont dignes de mémoire…’ Nederlandse berijming: ‘Hoe groot zijn uwe werken, de werken uwer hand. Gij houdt het volk in stand, gij zult hun hart versterken’. Voorlopig bestaat deze versterking uit de salades in tupperware-bakken die rondgaan. Uit de plakken ham op wit slagerspapier, de gedroogde worsten, de schaaltjes met olijven, de geitenkazen, de stokbroden, de flessen wijn, alles uitgestald op de houten picknick-tafel. Tja, wanneer we samen zijn in kerkverband, dan zingen we voordat we toetasten. Een oude traditie. In Nederland is – was – het bidden, of ‘even stil’. In Frankrijk zingen. Gij zult hun hart versterken, wanneer de eerste honger is gestild gaat dit vers, dat onder het bladerdak is blijven hangen en daar na-vibreert, toch anders resoneren. We denken terug aan wat we deze morgen hebben gehoord en gezien. Over de hugenoten die rond 1685 de wijk moesten nemen naar Zwitserland, Duitsland. Daar was moed voor nodig, een ‘versterkt hart’…

Een uitje met de gemeente. We zijn met ongeveer dertig. Van alle protestantse kerkgebouwen uit de tijd van voor de vervolgingen zijn er maar twee overgebleven, de andere zijn vernield. Een van de twee is te vinden in het pittoreske stadje Le Poët-Laval, in het departement van de Drôme. Het is een museum geworden: musée de protestatisme dauphinois. Dat was de attractie voor deze zaterdag. Een lezing door de conservator, een beetje schuifelen langs de vitrines met daarin objecten die betrekking hebben op het historische protestantisme in de Dauphiné. Het langst bleven we dralen voor een groot paneel met daarop het tracé van de ‘chemin des huguenots’. Een wandelroute die in Le Poët-Laval begint en eindigt in Bad Karlshafen in Midden-Duitsland. Via Genève, Zürich, Heidelberg. Het traject komt overeen met de route die de hugenoten destijds namen, in de tijd van de dragonnades.

Wanneer je je op een picnick-plek, onder droog eikenlover – met rondom het geraas van krekels – te goed doet aan een variëteit van verse producten uit de streek, dan is dat natuurlijk niet hetzelfde als wanneer je op de vlucht voor een troep grimmige soldaten ergens halt houdt om een laatste hompje brood onder je uitgehongerde kinderen te verdelen, en dan maar hopen dat er iets voor jezelf overblijft. En toch, aan mijn kant van de tafel zijn zomaar drie eeuwen van de tijdbalk weggewist, de herroeping van het Edict van Nantes (1685) heeft gisteren plaatsgevonden. Dusdanig heeft het gesprek zich op die roerige, heroïsche tijd toegespitst. Die vluchtelingen, dat zijn wij. Ik leun achterover, spits mijn oren, vang woorden, namen, flarden van zinnen op die aan de andere kant van de tafel omgaan. Ze zijn daar alweer teruggekeerd in onze tijd, maar de vluchtelingen hebben ze meegenomen.

Ze hebben het over een echtpaar zus – zij is de nicht van dominee zo – dat een Irakees gezin heeft opgevangen. Ze hadden onlangs met foto en al in de lokale krant gestaan. Ik hoor Roger Dumas met zijn bulderstem zich beklagen over de CIMADE (Comité Inter-Mouvements Auprès Des Évacués). Hij had ze benaderd voor inlichtingen: hoe moet je het aanpakken om asielzoekers te begeleiden en eventueel onderdak te bieden. Als er één instantie is die zich daarmee bezighoudt, is dat de van oorsprong protestantse CIMADE. Ze hadden geen concreet antwoord kunnen geven. Anne-Lise Pons vertelt dat in Arlanges de diaconie van de katholieke kerk drie Syrische families ondersteunt. De socialistische burgemeester had voor onderdak gezorgd Zij en haar man hebben hun diensten aangeboden.

“De katholieken beschikken over meer middelen dan wij, we moeten ons gewoon bij hén aansluiten…”

“Zijn het christenen, of moslims?”

Josiane Legrandin. Ze is nogal evangelisch. Een weerwoord laat niet op zich wachten:

“Doet dat er wat toe?”

“Naäman behoorde niet tot het uitverkoren volk, toch werd hij gered – én hij was een Syrier…”

Altijd weer verbazend zoals verhalen van meer dan tweeduizend jaar geleden nog steeds ‘werken’. Een paar flarden van zinnen verder een Bijbelvers, terloops: “We zijn allemaal bijwoners en vreemdelingen op aarde”. Kort instemmend zwijgen. Niet dat we nu zo vroom zijn, of Bijbelvast.

“Kan die fles wijn deze kant op?”

“Geen sprake van, die houden we lekker bij ons – nee hoor, hier!”

De Franse protestanten zijn niet meer zo eensgezind links als ze dat vijftig jaar geleden nog waren. Deze politieke oriëntatie werd voornamelijk door antiklerikalisme gevoed. Nu de katholieke kerk flink aan invloed heeft ingeboet, is deze antiklerikale spits overbodig geworden. Ook waren veel Franse protestanten betrokken bij de sociale strijd. Maar wat is hiervan over? Of liever gezegd, willen we onze inzet voor sociale rechtvaardigheid politiek gestalte geven, bij welke partij moeten we ons dan aansluiten? Het socialisme heeft het denken in termen van de klassenstrijd laten vallen, en stelt zich daarvoor schadeloos door met minderheden te flirten en door het multiculturalisme hoog in het vaandel te voeren – en we voelen het wel aan: door hiermee de geijkte groepsverbanden te ondermijnen bevorder je de individualistische levenswijze. En hiermee bewijs je alleen maar een dienst aan hen die zich sterk maken voor een geglobaliseerde vrije markt, want wil deze markt optimaal functioneren dan heeft iedereen zich als de concurrent van iedereen te beschouwen…

Enfin, hier kunnen we uren over doorgaan – maar dat is jammer, want dan vergeten we te genieten van de aardbeien van Anne-Lise Pons, die nu rondgaan. Om maar te zeggen, er bestaat geen ‘protestantse kiesstem’ meer. En toch, er is één partij waar de Franse protestanten zich nooit mee zullen inlaten. Dat is de Front National. De partij van Marine Le Pen. Of ze nu links stemmen of rechts, over één ding zijn we het met elkaar eens, vluchtelingen mogen niet in de kou blijven staan. In een communiqué daterend van 30 maart 2017 heeft de voorzitter van de Eglise protestante unie de France, dominee Laurent Schlumberger, in niet mis te verstane termen gewaarschuwd tegen de ‘catastrofale gevolgen’ van een overwinning van de ‘xenofobe’ partijen. Gewaarschuwd ook tegen angst als drijfveer bij politieke keuzes en stemgedrag.

Want waarom – angst? Gij houdt het volk in stand, gij zult hun hart versterken