Schrijver in Frankrijk

Leve de koning!

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Leve de koning! Kom daar in Frankrijk eens mee aanzetten! Je wordt meteen verdacht van extreemrechtse sympathieën – ja, extremer nog dan die van veel extreemrechtse mensen die, hoewel extreemrechts (wat dat ook precies betekenen mag), zweren bij de ‘republikeinse waarden’, en dan in het bijzonder bij die van de strikte neutraliteit op godsdienstig vlak (de zogenaamde laicité). Dat is omdat ze deze beschouwen als een laatste barrière tegen de oprukkende islamisering. Veel van hen zouden liever hebben gezien dat de Rooms-katholieke Kerk deze rol nog kon spelen – in het Frankrijk dat eens ‘de oudste dochter van de Kerk’ werd genoemd – maar omdat de secularisering de Kerk nu eenmaal danig heeft verzwakt, zadelen ze de Staat met de verdediging van de westerse waarden op. Per slot van rekening zijn deze westerse waarden, ook in hun republikeins omhulsel, vrucht van een eeuwenoude geschiedenis die door het christendom is gemodelleerd. Dus, leve de Republiek!

Ik zeg: leve de monarchie! Wat? Nee, kom op! Dat is toch werkelijk niet meer van deze tijd! Je zult in Bretagne of de Vendée misschien nog een slinkend groepje mokkende chouans aantreffen, in bouwvallige kasteeltjes, waar in de familiekapel een stokoude priester die het 2^e Vaticaanse concilie niet erkent, de mis komt bedienen. Nee, dat is niet serieus!… Maar dan bespeuren ze bij mij een buitenlands accent. O, heel licht, hoor! – drukken ze me vriendelijk op het hart. Klopt, ik ben een Nederlander. O, maar dat is wat anders! Die monarchieën van Noord-Europa, die vallen buiten de Franse historisch-bepaalde kaders. Volkomen erbuiten. Maar vertel eens, nu we het erover hebben, waarom hebben jullie eigenlijk de monarchie gehandhaafd? Is dat omdat bij jullie de koningen zich makkelijker wisten te schikken in de democratisering van de maatschappij – democratisering die begon met het invoeren van grondwetten die de macht van de vorst inperkten en op den duur zelfs tenietdeden? Ja, dat zal het zijn – zeg ik. Ja maar – is dan de vraag: als ze helemaal niets meer te zeggen hebben, dan kun je ze toch evengoed de laan uit sturen? Nee – luidt mijn antwoord: de monarchie verbindt ons met het verleden en is bovendien bijzonder nuttig, de monarchie maakt dat politici zich nooit als koningen zullen gedragen, er staat altijd iemand boven hen, al is deze superioriteit zuiver symbolisch. Kijk maar eens naar jullie president Macron, naar de opgeblazen pronk en praal waarmee hij zich omgeeft, in zijn paleis van het Elysée, tijdens zijn optredens. In Nederland is het ondenkbaar dat een regeringshoofd zich zulke allures zou aanmeten. Iedereen zou meteen uitroepen: hé jij, parvenu! Jij bent de koning niet! Tja, en omdat in Nederland het optreden van de koning zich door betrekkelijke soberheid kenmerkt, is de eerste minister wel verplicht om nog eenvoudiger uit de hoek te komen. Dat wil zeggen véél eenvoudiger dan die presidenten van jullie zich tonen. We hebben het hier niet over de inhoud van de politiek, we hebben het hier zuiver over vormen. Maar wie zegt dat ook die niet belangrijk zijn?

Wist je het? Wat? Dat je voorkomt op de website van de Franse kroonpretendent, prins Jean d’Orléans, hertog van Vendôme? Een uitspraak van jou wordt geciteerd, met jouw portret erbij. Het is het citaat van de maand, want elke maand wordt een beroemdheid geciteerd. O, dan ben ik dus een beroemdheid? Voor het eerst dat ik het hoor. Ik had het nergens geschreven, iemand had het blijkbaar opgepikt toen ik het uitbazuinde:

La monarchie sert à empêcher les hommes politiques de se prendre pour des rois.