Schrijver in Frankrijk

L’inconnue de la Seine

Column door Michiel Hendryckx

In de 19de eeuw was in hartje Parijs La Morgue een gegeerde plek. ‘Un spectacle à la portée de toutes les bourses. Où on applaudit et siffle comme au théâtre’ schreef de altijd montere Emile Zola. Gedurende drie dagen werden er op twaalf zwarte marmeren tafels lijken tentoongesteld waarvan men de identiteit niet kende. Aan een haak boven hen hingen de kleren waarin ze waren gevonden. Het merendeel van de doden kwam uit de Seine. Rond 1900 werd het lichaam van een jonge vrouw uit de rivier gehaald. Het lijk vertoonde geen sporen van geweld. Zelfmoord was de vermoedelijke doodsoorzaak. Niemand kwam het lichaam identificeren. De directeur van het dodenhuis was zo geïntrigeerd door de sereniteit van haar glimlach dat hij een dodenmasker liet gieten.

Meteen kende het afgietsel een ongezien succes. Eerst in het Parijse artistieke bohemien milieu. Later bij een breed publiek dat het dodenmasker vaak als souvenir mee naar huis nam. In Duitsland groeide de onbekende uit tot een waar schoonheidsideaal. Generaties Duitse meisjes droomden ervan op haar te lijken. De actrices Elisabeth Bergner en vooral de jonge Greta Garbo zouden hun uiterlijk naar ‘L’Inconnue de la Seine’ hebben gemodelleerd. Ook in de literatuur vond ze gretig haar plaats. Rainer Maria Rilke zag haar voor het eerst toen hij in 1905 in Parijs woonde als secretaris van Auguste Rodin. Ook Vladimir Nabokov, Claire Goll, Louis Aragon en Louis-Ferdinand Céline lieten zich verleiden door het mysterie. Zelfs de weinig romantische Albert Camus had ze in huis en noemde haar: ‘La Joconde noyée’.

Sinds deze week is ze ook bij mij. Niet dat ik me in de rij zie met bovenvermelde beroemdheden. Wel is het verlangen om met haar te leven er omzeggens altijd geweest. Het dodenmasker is in Parijs nog altijd te koop. Mijn exemplaar komt uit de Brusselse afgietselwerkplaats in het Jubelpark. Toen ik ze hier in de eetkamer uit de verpakking haalde, voelde het meteen goed. De onbekende is veilig thuis.

Michiel Hendryckx is een gerenommeerde Vlaamse fotograaf, schrijver en reiziger. Bij uitgeverij Manteau verscheen het reisverslag Twee ezels (7e druk in 2010). Vervolgens zag het fotoboek Dolen het licht (Lannoo, 2009) en in 2014 Altijd ergens (uitg. Kannibaal). In 2017 jaar verscheen het prachtige, zeer aanbevelenswaardige fotoboek Het verlangen naar Frankrijk, waarin Michiel Hendryckx allerlei kijkjes biedt op het rijkgeschakeerde Frankrijk, zowel in woord als in beeld.