Schrijver in Frankrijk

Kreeft heeft me vermoord

Column door Caspar Visser ’t Hooft

Het is me allang opgevallen, veel Fransen maken dezelfde schrijffout. Wanneer ze een werkwoord in de voltooid tegenwoordige tijd (perfectum) vervoegen, gebruiken ze de schrijfwijze van de infinitief. Neem bijvoorbeeld het werkwoord ‘passer’. In het perfectum is dit ‘passé’ (voorbijgegaan), de infinitief is ‘passer’ (voorbijgaan). Deze fout is begrijpelijk, beide vormen spreek je namelijk hetzelfde uit. Nederlanders maken deze fout niet omdat bij het spreken ‘voorbijgaan’ (infinitief) en ‘voorbij-ge-gaan’ (perfectum) anders klinken. Ik had het over ‘veel’ Fransen, dat wil zeggen niet ‘alle’ Fransen. Hoog gecultiveerde Fransen maken de fout niet omdat ze – ja, gecultiveerd zijn. Bij een geruchtmakende moordzaak draaide alles om de vraag hoe gecultiveerd het slachtoffer was. In de kelder waar het stoffelijk overschot werd aangetroffen waren op de muur drie woorden geklad waaronder een werkwoord. Dit werkwoord stond in de voltooid tegenwoordige tijd maar was vervoegd op de wijze van de infinitief. Had de vermoorde vrouw dit geschreven? Volgens de advocaat van de verdachte was ze te gecultiveerd om die fout te hebben gemaakt.

Omar m’a tuer

In de zomer van 1991 vond de politie van het plaatsje Mougins, boven de Côte d’Azur, in de kelder van een riante villa het levenloze lichaam van de gefortuneerde Ghislaine Marchal. Ze was doodgeslagen, overal bloed. Op de muur stond geschreven, met haar bloed: ‘Omar m’a tuer’. In het Nederlands ‘Omar heeft me vermoord’. Met de foute spelling. Correct Frans zou zijn geweest ‘Omar m’a tué’. Wie was Omar? Hij was haar tuinman. Hij werd opgepakt. En op grond van de beschuldiging op de muur werd hij voor de moordenaar aangezien. Zelf heeft hij altijd bij hoog en laag volgehouden dat hij het slachtoffer was van een machinatie. Een ander had het gedaan, hij niet. Volgens zijn advocaat waren de woorden op de muur, die aan Omar de moord toeschreven, niet door Ghislaine Marchal maar door een ander geschreven. Door de echte dader die daarmee de mensen op een vals spoor wilde zetten. Waarom? Waarom zou Madame Marchal die woorden met haar laatste krachten – en een bloederige vinger – niet hebben opgeschreven? Omdat ze een gecultiveerde vrouw was en ze daarom de schrijffout niet zou hebben gemaakt. Dit was het hoofdargument van de verdediging. Volgens sommigen hield dit steek, volgens anderen niet. Het werd een slepende zaak die heel Frankrijk lange tijd bezighield. Omar Raddad is door de rechter tenslotte toch voor de moord aansprakelijk gesteld, maar veel mensen bleven twijfelen. Dat is de reden waarom president Chirac hem in 1996 gratie verleende door zijn straf met drie jaar te verkorten. Sinds 1998 staat hij weer op vrije voeten. In de gevangenis schijnt hij zich onberispelijk te hebben gedragen.

Homard m’a tuer

Toen president Macron aan de macht kwam, beloofde hij de politiek te ‘moraliseren’. Er is niets van gekomen, sinds twee jaar volgen de schandalen elkaar op. Vorige week kwam aan het licht dat de nieuwe minister van Ecologie (‘ministre de la transition écologique’), François de Rugy, in de periode dat hij voorzitter was van het parlement somptueuze diners gaf in zijn ambtswoning, het ‘hôtel de Lassay’. Privédiners op kosten van de belastingbetaler. Flessen wijn van 500,= Euro per stuk, champagne, kaviaar en kreeft – veel kreeft, héél veel kreeft. Deze minister maakt deel uit van een regering die de Franse maatschappij drastische bezuinigingsmaatregelen oplegt waarbij met name de middenstand en de laagste inkomensklassen er flink op achteruit gaan. Die gastronomische uitspattingen van minister De Rugy wekten daarom een storm van verontwaardiging. Het heeft hem zijn hoge post gekost. Nog voor er andere foute dingen aan het licht kwamen – want die kwamen – is hij opgestapt. Het grapje dat nu de ronde doet, in de vorm van een woordspeling, is ‘homard m’a tuer’. Dat wil zeggen ‘kreeft heeft me vermoord’. Homard en Omar spreek je hetzelfde uit. Het zinnetje, in bloed geschreven, ‘Omar m’a tuer’ is sinds de moordzaak uit 1991 in het collectieve geheugen van de Fransen gegrift.