Schrijver in Frankrijk

De nieuwe zoon van Zeus

Column door Bart van Loo

Corsica. De steegjes van Ajaccio. De baai, de zee, de zon. De geur van mirtestruiken, mastiekhars en aardbeibomen, maar ook die van wierook. Op 15 augustus 1769 krijgt een hoogzwangere dame weeën in de kathedraal tijdens de zondagsmis. Laetitia Ramolino maakt snel een kruisteken, strompelt naar buiten en geraakt nog net thuis. De slaapkamer haalt ze niet. In een aanpalend vertrek brengt ze een zoon ter wereld op een tapijt dat de helden van de Ilias verbeeldt. De schriele baby slaakt zijn eerste kreet naast Achilles, Agamemnon en Hector. Het is te mooi om waar te zijn. Napoleon Bonaparte die in een episch decor ter wereld komt. De nieuwe zoon van Zeus! De anekdote staat in talloze biografieën, maar het heldentapijt heeft hij er zelf bij verzonnen. Zijn moeder zal haar schouders ophalen en zeggen: “In Corsica hebben wij geen tapijten in onze huizen, in de volle zomer nog minder dan in de winter.”

In zijn geboortehuis, rue Saint-Charles 1, staat een canapé. Die zou wel degelijk getuige zijn geweest van zijn eerste kreet. Alleen is deze zitbank volgens kenners duidelijk van latere makelij. Het weerhoudt generaties Napoleonfans niet om hier respectvol te komen staren. Ook keizerin Eugénie (de echtgenote van Napoleon III) kijkt dit meubelstuk ontroerd aan bij haar bezoek in 1869.

Ajaccio scoort bijzonder goed in de categorie “aan Napoleon gewijde monumenten per strekkende meter”: als Romeins keizer op de place Foch, te paard op de place du Général de Gaulle en enkele honderden meters verder als generaal boven op een reusachtig monument. Langs imposante trappen kun je naar boven en lees je de in steen gebeitelde namen van roemrijke overwinningen als Arcole, Piramiden, Austerlitz, ja zelfs de allerlaatste sprankel hoop van Ligny aan de vooravond van Waterloo. Verder een opsomming van maatschappelijke verdiensten als het Burgerlijk Wetboek, de Franse Nationale Bank of nog de Raad van State. Dat is de werkelijkheid.

Beneden bij de Napoleongrot wacht de legende. Ook al zat hij vanaf zijn negende op kostschool in Frankrijk, toch zou hij hier als knaap hebben gedroomd van militaire glorie terwijl hij zijn blik op de zee richtte. Sommigen historici maken zijn blik even fel als die van een leeuw – werd Napoleone niet geboren onder dat gesternte? – en verzinnen er net geen hand op borsthoogte bij.

Ondanks alle legendevorming is veel uiteraard ook echt gebeurd. De man is geboren in het pand van de rue Charles 1, en het is al even waar dat nagel-aan-zijn-doodskist Hudson Lowe – de grimmige gouverneur die de plak zwaaide op Napoleons laatste ballingsoord Sint-Helena – in de tweehonderd meter verderop gelegen citadel resideerde toen de Britten baas waren op Corsica. Het is te mooi om maar te zijn, maar begin en einde van een vaak tot mythe verheven leven komen wel degelijk samen in de steegjes van Ajaccio.

Bart Van Loo is auteur, conférencier en Frankrijkliefhebber. Onlangs verscheen van hem Napoleon: De schaduw van de revolutie (De Bezige Bij, 2014)