Schrijver in Frankrijk

Augustusland – Paul Gellings

Bespreking door Schrijver in Frankrijk

Er bestaat een soort literair dogma dat zegt dat je aan een personnage, hoe schadelijk en nefast zijn rol in het verhaal ook mag zijn, altijd één of twee sympathieke trekjes moet geven. Want dat is realistisch, mensen die honderd procent zwart zijn bestaan niet. Nee, we moeten iedereen, hoe rot en onmogelijk ook, begrijpen. En o jongens ! – wat zijn we gezuiverd, en wat voelen we ons goed en genereus, wanneer we na al dat gebegrijp het boek naast ons neerleggen ! En zo geven we aan de roman toch weer een moraliserende functie : we moeten voor iedereen begrip krijgen, dat schept solidariteit, dat opent grenzen, enzovoort. Maar er is een ander realisme. Want er is een andere werkelijkheid dan die welke je vanuit de hemel van de objectieve kennis gadeslaat en beschrijft. Dat is de werkelijkheid zoals je die beleeft. En in die werkelijkheid heb je vaak de tijd niet, noch de gemoedsrust, om je medemens braaf te ontleden, zoveel procent kwaad, maar ook zoveel procent goed. Als ze lelijk tegen je zijn, dan zijn ze zwart. Pikzwart. Nee, aan niet ieder personnage in een roman hoeven we een etiket op te hangen met daarop een zo volledig mogelijk psychologisch plaatje.

Woede

In Augustusland komen een paar bijzonder nare mensen voor : Martine en Bé op het werk, dokter Jochems en een dienstkloppende verpleegster in het ziekenhuis. Ze zijn naar en ze blijven naar. Goed zo ! Want zo beleven we sommigen van onze naasten nu eenmaal. Gellings beschrijft ze zo dat je al lezende ongelooflijk kwaad wordt. Waarom? Omdat het allemaal zo herkenbaar is. Even geen verzoening, zuivering, katharsis – nee, gewoon je flink opwinden. Je krijgt zin om te meppen. En zo kan een boek toch een bliksemafleider zijn : de woede ontlaadt zich op fictieve personnages, de dosis woede waar je, als iedereen, over beschikt is dan uitgeput wanneer je nare lieden in het echt tegen komt. Die kun je dan met meer nuchterheid van repliek dienen.

Ongelukkige zomer

Augustusland is de herinnering aan een zomer waarin alles tegelijk mis gaat. Ellende op het werk, ellende thuis (een doodzieke vrouw). Je hebt van die momenten in je leven, in klassieke tijden zouden ze hebben gezegd: de goden hebben het op je voorzien. Herinnering aan een zomer die je misschien maar het beste kunt vergeten, om er jaren en jaren later nog één keer op terug te komen. Om er dan voorgoed mee af te rekenen. We leven met de hoofdpersoon mee, het wordt ons makkelijk gemaakt door een solide verhaallijn en een levendige schrijfstijl (spreektaal en veel verrassende beeldspraak), nergens een overbodig woord. Als we het boek uit hebben, denken we : ja, zo kan het zijn – is het vaak. Kortom, een treffende beschrijving van wat iedereen kan overkomen: een maand augustus waarin de zon die schijnt overbodig, zelfs ongepast is.

De roman Augustusland van Paul Gellings verscheen dit jaar bij uitgeverij Passage en is via alle boekhandels te verkrijgen.