Schrijver in Frankrijk

De overloper

Column door Peter Hagtingius

Op 13 juni 2008 omstreeks 22.15 uur ben ik Fransman geworden. Dit behoeft enige toelichting. Van wedergeboorte of naturalisatie was geen sprake, het gebeurde gewoon in het meestal trieste dorpscafé waar ik in aanwezigheid van een paar Nederlandse toeristen die ik niet kende naar het EK-voetbalduel Nederland-Frankrijk had zitten loeren. Oranje won met 4-1 en de euforie van die vakantiegangers in hun achterlijke oranje carnavalsuitmonstering wekte een milde vorm van hooligan-agressie bij me op. Ik besefte dat mijn chauvinisme in Franse handen was gevallen, dat ik als fan was overgelopen. Franser zou ik nooit meer kunnen worden. Ik had er een jaar of zestig Nederlanderschap op zitten.

Het moet een sluipend proces zijn geweest. Natuurlijk was ik in de loop der jaren wel geboeid geraakt door Olympique Marseille en Paris-Saint-Germain, maar ik wist ook nog alles van Ajax en Feyenoord. Het Wilhelmus trof me niet als storend en de Marseillaise vond ik ook niet verkeerd. En toen dus op die 13e juni 2008 ineens klapboem, een combi van verdriet en woede omdat de Tricolores door Oranje waren ingemaakt.

Ik was er in het café ook bij toen Frankrijk in 1998 wereldkampioen werd door Brazilië in de finale met 3-0 voor schut te zetten. Het bleef nog lang onrustig in het dorp. Ik gaf hier en daar een feliciterende hand en zei geen nee tegen de bubbeltjes die werden uitgereikt. Echt betrokken voelde ik me niet, het ´on a gagné´ zong ik niet mee. Maar twee jaar later wél, zij het aarzelend. Frankrijk was Europees kampioen geworden (2-1 in de finale tegen Italië, de ´golden goal´ in de verlenging van David Trézéguet), in het café was de zinderende spanning onophoudelijk afgeblust met Kronenbourg en rosé. Francis, de plaatselijke aannemer, en ik waren tijdens de uitzending zelfs nagelbijtend op whisky overgeschakeld. Aan het begin van de match had ik me nog neutraal opgesteld. Dat de beste ploeg maar zou winnen. Toen het op verlengen aankwam, hoopte ik op de Fransen. Vooral met het oog op het dan onvermijdelijke dorpsfeest met zang & dans en nog meer alcoholische versnaperingen. Ver na middernacht hief ik volgens betrouwbare bronnen ook zelf het ´on a gagné´ aan. Maar toen Zinedine Zidane in 2006 in de WK-finale tegen alweer Italië die legendarische kopstoot uitdeelde en met rood van het veld moest, was ik in het café de eenzame enige die oordeelde dat Frankrijk terecht had verloren. Dit kwam mijn positie in de gemeenschap niet ten goede.

Toch was het twee jaar later allerminst een bewuste keus, die overstap van Nederlands naar Frans chauvinisme. Er zijn wel meer rare dingen die de geëmigreerde mens zomaar ineens overkomen. Ik blief bijvoorbeeld geen jenever meer, terwijl ik in het oude vaderland als liefhebber van dat schavuitenwater een reputatie te verliezen heb. Mijn geleerde Alkmaarse neef Dirk bracht onlangs een fles Ketel 1 mee. Die staat nu in het café te pronken, in afwachting van de invasie van tomeloze toeristen die van de zomer deze contreien komt bezetten. Dat is de schuld van onze burgemeester die in de vaart der volkeren gelooft en ons dorp op internet leugenachtig aanprijst als een lustoord voor hedonisten. Alleen in de winter zijn we als vanouds nog een boerengehucht.
Van Dale definieert chauvinisme als ´overdreven vaderlandsliefde´ en/of als ´blinde ingenomenheid met alles wat tot de eigen kring, omgeving behoort´. Frankrijk is mijn ´vaderland´ in de zin van geboortegrond niet en van liefde dan wel een gebroken hart in verband met die overbevolkte polderdelta in het kille noorden heb ik nooit last gehad. Het hele idee van enigerlei ´vaderland´ lijkt me trouwens onzin. Hoezo is Nederland mijn ´vaderland´ omdat ik toevallig in het suffe Haarlem geboren ben waar ze nog geen voetbalclub overeind kunnen houden en waar ze tegen beter weten in ene Coster vereren die de boekdrukkunst helemaal niet heeft uitgevonden?

Van Dale schrijft dat je onder ´vaderland´ moet verstaan: ´waar je voorvaderen hebben gewoond, waar men geboren en getogen is, waar men als burger woont en zich thuis voelt´. Deze definitie maakt de boel ingewikkeld. Overigens exclusief van horen zeggen (mijn moeder en later de autoriteiten van het burgerservicenummer) weet ik waar ik aan de lange mars naar het hiernanogmaals begonnen ben, geboren zeg maar; en getogen -opgegroeid/opgevoed- zie ik ook nog wel als een beginnetje in Nederlanderschap. Maar ‘waar men als burger woont en zich thuis voelt’, dateert toch echt van na mijn emigratie; dat impliceert dat Frankrijk mijn ´vaderland´ is. Qua documenten kom ik niet verder dan een Frans rijbewijs. Om voor de hand liggende anti-pech redenen rijd ik niet in een voertuig ´made in France´, van ´blinde ingenomenheid met alles wat tot de eigen kring, omgeving behoort´ is bij mij geen sprake, ofschoon een glaasje marc de Provence de voormalige topnotering van oude klare wel degelijk heeft overgenomen.

Als Frankrijk naar de normen van Van Dale mijn ´vaderland´ is, dan mocht of moest ik me misschien al vóór 13 juni 2008 Fransman noemen. Nooit in de gaten gehad. Pas op die gedenkwaardige avond drong het besef tot me door dat ik was overgelopen en dat ik misschien wegens ´landverraad´ voor een Nederlandse kadi gesleept word zodra de EU door het afvalputje is gespoeld. Van die dreiging heb ik sedertdien nooit wakker gelegen. In ons dorp weet ik de weg, genoeg adressen voor onderduikers. De Franse verzetsheld Jean Moulin zat één dorp verderop ook een tijdje goed.

Ik ben dus Fransman en zolang het over sport gaat tevens een chauvinist, Franser kan ik niet meer worden. Of dat een beetje bevalt, vroeg neef Dirk dezer dagen per email.
´Hmm..`, antwoordde ik. ´Volgende maand op het EK-voetbal in Polen en de Oekraïne is Frankrijk kansloos. Maar dat Oranje van jou gelukkig ook´.

Peter Hagtingius woont in Zuid-Frankrijk. Hij is hoofdredacteur van Côte&Provence