Schrijver in Frankrijk

Aardappelmythen, deel 1

Rijdt de man of de vrouw? Als de man rijdt, heeft hij dan grijzend haar? Heeft hij ook een baard? Heeft hij een baard-zonder-snor? Ziehier, enkele cruciale vragen die wij behandelen tijdens het caravanspel. Onderwerp zijn de Nederlandse caravans die wij passeren op weg naar Frankrijk. Doel: zo juist mogelijk voorspellen hoe de bestuurder eruitziet.

Kip met aarrepuls

Het mooiste is natuurlijk als je voorspelt dat een grijzende man met baard-zonder-snor aan het stuur zit. En dat het dan uitkomt van die zonder-snor… Blijkt de caravan ook nog van het merk Kip te zijn, dan is het feest in onze auto. En in de euforie kan dan zomaar geroepen worden dat hun met die Kip ook d’r eige aarrepuls hebben meegenomen. Helaas zijn die aardappels niet te zien. We wedden er dan ook niet om. En eerlijk gezegd is het maar de vraag wat er nog waar is van het cliché over de aardappel-Hollander. Hééft hij nog wel de zelf medegenomen piepers in zijn sleurhut of kofferbak? Wie in het vakantieseizoen een Franse supermarkt binnenloopt, hoort overal Nederlands om zich heen. Dit voedt mijn vermoeden dat steeds minder Nederlanders de aardappels van huis meenemen. Al is het maar omdat ze pasta eten op de camping.

Krelis in de Koninklijke Groententuin

Een veelbesproken gebruik verdwijnt. De dag nadert dat er nog maar één aardappel-Hollander op weg gaat naar Frankrijk. Zo’n man moet je eren. Hoe? Door hem officieel met zijn caravan te laten overnachten in de tuinen van Versailles. Dit bij allerhoogste uitzondering, want normaal gesproken mag rondom het kasteel van de Lodwijken he-le-maal niets. Toch zie ik graag dat Krelis Kriel dáár zijn caravan parkeert. En wel in de Potager du Roi, de Koninklijke Groententuin. Dit is de meest geschikte plek om Krelis op de hoogte te stellen van een gegeven waar hij zich zo lang tegen heeft willen verzetten. Namelijk dat de Franse bodem ook geschikt is om appetijtelijke (en betaalbare!) aardappelen voort te brengen. Waarom is de Potager du Roi zo’n goede plek? Omdat de geschiedenis van dit tuincomplex illustreert hoezeer de Franse ziel verknocht is aan zaken die thuishoren tussen mes en vork.

Ananas uit moeras

De Potager du Roi ligt eigenlijk bovenop een moeras dat totaal ongeschikt was voor tuinbouw. Voor Lodewijk XIV was dit uiteraard geen probleem. Ontelbare karrenvrachten aarde van goede kwaliteit werden afgegraven bij Satory, een dorp in de omgeving. En hiermee werd de zaak gedempt. Tussen 1678 en 1683 werd meer dan 1 miljoen livre uitgegeven aan dit immense karwei. Het ruimhartig subsidiëren van de landbouw is een oude Franse gewoonte. Maar goed, het resultaat mocht er zijn. De koninklijke moestuin en de bijbehorende boomgaarden produceerden de allerfijnste groenten, vruchten en knollen. Het slaseizoen duurde veel langer dan gebruikelijk vanwege de verbouw van zestien soorten sla. Op de koninklijke dis verschenen buitenissigheden als winteraardbeien, tal van primeurs waaronder zeer vroege vijgen en zelfs een ananas. U begrijpt, waar zoveel tuinbouwkundig talent verzameld is, daar konden ook de heerlijkste aardappelen worden verbouwd.

Lepra op je bord

Maar ten tijde van Lodewijk XIV, XV en XVI werd er niet één aardappel verbouwd. Reden: aardappels veroorzaken lepra. De Fransen, wellicht met de Franse graanboeren voorop, waren hierachter gekomen. Spanjaarden, Zwitsers, Italianen, de bewoners van Duitsland, de Nederlanden, Engelsen en Ieren verbouwden al decennia -zo niet eeuwen- aardappels. Enig verband met lepra werd door deze volkeren niet geconstateerd. Waarschijnlijk omdat zij allemaal dommer waren dan de Fransen. Des konings onderdanen in Bretagne, Vlaanderen en de oostelijke delen van het land consumeerden wel aardappels. Niet zo gek, want hoe verder van Parijs hoe dommer men wordt. Gelukkig nam in 1748 het Parlement een wet aan die de verbouw van deze afschuwelijke ziektenverwekker verbood. Wie nu de Potager du Roi bezoekt, zal uiteraard niet Krelis Kriel in zijn caravan aantreffen. Wel zo’n 130 soorten aardappelen. Hoe die daar gekomen zijn? Dat is een verhaal op zich. Ik vertel het graag in Aardappelmythen, deel 2.

Nikolaas Brandjes