Schrijver in Frankrijk

Een antirevolutionnaire papegaai

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

Dit is het hartverscheurende verhaal van een papegaai die trouw bleef aan de politieke idealen van zijn adoptiefamilie en die daarmee deze familie in het ongeluk stortte. Hij heette Jacot, en de markies Louis-Auguste de la Viefville had hem in huis genomen om daarmee zijn nog jonge dochter een plezier te doen. Jacot werd de huisvriend van de hele familie. En dat bleef hij toen in 1789 de Revolutie uitbrak. Toen ook in Noord-Frankrijk de royalisten zich in het nauw voelden gedreven, besloten velen onder hen naar de Zuidelijke Nederlanden uit te wijken. De markies de la Viefville ging van daaruit nog geregeld op en neer naar Arras, waar hij een groot stadshuis bezat. Hij wilde voorkomen dat hij door een te lange afwezigheid op de lijst van ‘émigrés’ kwam te staan, want die werden door de revolutionairen van hun bezit beroofd en als vijanden-van-de-revolutie beschouwd. Hierop stond de doodstraf. De schoonzoon van de markies had daarentegen bewust voor emigratie gekozen, hij had Frankrijk voorgoed de rug toegekeerd. Als de markies en zijn dochter hadden geweten dat dit genoeg was om ook hen – zijn naaste familie – te arresteren, waren zij na zijn beslissing niet voor de zoveelste maal de grens overgegaan, voor een kort verblijf in het oproerige Frankrijk. Ze werden meteen opgepakt en in hechtenis genomen. De bedienden mochten doorreizen naar Arras, waar ze hun intrek namen in het grote huis – samen met Jacot, de papegaai. Et toen gebeurde het… Het drama!

Leve de koning, leve de priesters, leve de adel!

Jacot had zijn vertrouwde stokje teruggevonden, voor het raam – een raam dat openstond! Leve de koning, leve de priesters, leve de adel! – papegaaide hij vrolijk en luidkeels. Hij had dit zo vaak de markies en zijn dochter horen zeggen. Ja, maar dat was wanneer het raam dicht was! Nu konden de mensen op straat het horen. En er waren er die er aanstoot aan namen. We hebben het over de donkerste dagen van wat in de geschiedenisboeken La Terreur wordt genoemd (5 september 1793 – 28 juli 1794). De revolutionaire autoriteiten van de stad werden over het schandaal ingelicht. Er werden korte metten gemaakt, de markies en zijn dochter werden uit de gevangenis gehaald en diezelfde dag nog geguillotineerd. Met een van hun bedienden erbij. Ze hadden – zo luidde de beschuldiging – met opzet een antirevolutionaire papegaai onderhouden die er niet voor terugdeinsde zijn verlangen tot herstel van de monarchie wereldkundig te maken. Erger propaganda was niet denkbaar.

Jacot

Wat er met Jacot is gebeurd is niet helemaal duidelijk. Volgens sommigen zou hij met het oog op een grondige heropvoeding aan een andere familie zijn toevertrouwd. Of hersenspoeling daarbij te pas kwam, weet ik niet – het doel was in ieder geval van hem een overtuigde revolutionair te maken.

Moraal

Alleen wat bij een open raam gezegd kan worden, kan ook worden gezegd in het bijzijn van een papegaai.