Schrijver in Frankrijk

Geef mijn vader – Ineke Holzhaus

Bespreking door Schrijver in Frankrijk

Van de dichteres Ineke Holzhaus is kortgeleden een roman verschenen, Geef mijn vader (Ambo/Anthos, 2018). Ik was ervan onder de indruk, deze indruk wil ik graag delen. Ik geef een korte samenvatting.  

Toen Marielle over het krijgen van kinderen begon, nam Paul de benen. Afgelopen hun relatie. Klassiek. Hoe kun je als je geen vader hebt zelf vader worden? En een afwezige vader, dat is geen vader. Een afwezige vader is een vader die niets over zichzelf loslaat. Dat is de reden waarom Paul zijn vader haat. Een hooglopende ruzie tussen vader en zoon blijkt voor vader te veel: een hartstilstand. Schuldgevoelens zetten Paul er vervolgens toe aan zelf naar gegevens over het verleden van zijn vader op zoek te gaan. Hij weet dat zijn vader in de oorlog als dwangarbeider in Duitsland is tewerkgesteld. Tijdens een speurtocht in Duitsland gaat hij beseffen wat het voor hem moet hebben betekend, te werken in een inrichting waar geesteszieken werden geëuthanaseerd, en wegens ongehoorzaamheid in een ‘Erziehungslager’ te worden opgesloten. Ook begint hij te begrijpen waarom zijn vader zich sindsdien zo vol verbittering voor anderen afsloot. ‘Waarom had hij geen hulp gezocht? Omdat wat hij had meegemaakt nietig was vergeleken bij de moorden die om hem heen werden gepleegd? Heeft hij gezien hoe anderen stierven? Hij is teruggekomen, zoveel anderen niet. Hij voelde zich misschien verplicht gelukkig te zijn omdat hij aan de dood ontsnapt was, maar hij kon niet meer’. En zo vindt Paul, postuum, zijn vader.

Marielle is grootgebracht in een praktiserend rooms-katholiek milieu. In de jaren ’50 en ’60 had de Kerk nog vaste greep op het geloof en de praktijk van haar getrouwen. De Mariaverering ging gepaard met het hooghouden van het maagdideaal van de vrouw. Marielle heeft een nichtje, Franny, die aan dit ideaal te gronde gaat. Ze wendt zich af van wat des vlezes is, en meer algemeen van de concrete, materiele werkelijkheid. Haar element, dat zijn de engelen. Marielle is haar tegenbeeld. Ze behoort tot de generatie die zich van het kerkelijke instituut met zijn dogma’s afwendt en op zoek gaat naar vormen van spiritualiteit die een beter evenwicht bieden tussen enerzijds ideaal en anderzijds de concrete werkelijkheid. Tot deze concrete werkelijkheid behoort ook de seks. Geef mijn vader speelt zich af in het jaar 1972. Ineke Holzhaus geeft op meesterlijke wijze een beeld van wat de generatie jongeren uit katholieke huize toen doormaakte.

Of Paul, nadat hij zijn vader heeft gevonden, en Marielle, nadat ze zich heeft vrijgevochten, elkaar tenslotte zullen ‘krijgen’ wordt opengelaten. Maar waarom niet?

Voorbij deze vraag gaat het in Geef mijn vader om de verhouding tussen rooms-katholicisme en geloof en om de vraag in hoeverre na de gruwelen van de oorlog een vasthouden aan de oude vormen nog zin heeft. In Duitsland bezoekt Paul het voormalige klooster, prachtig gelegen, dat destijds dienstdeed als het concentratiekamp – Erziehungslager – waar zijn vader was opgesloten. ‘De mooiste plekken van Europa hebben de monniken bezet en dit klooster is vervolgens ontheiligd door het grootste tuig van de wereld.’ Onwillekeurig moet Paul denken aan de woorden van de dichter Nescio: ‘O God, er is geen God’, en hij voegt hieraan toe: ‘We blijven maar naar die god verlangen, maar hij heeft geen recht van bestaan meer na deze… na dit…’. En na de foto van het Vietnamese meisje dat vanuit de voorpagina van een krant in de hal van een Duits station naar Paul toe rent. Ze ‘is helemaal naakt, ze spreidt haar armen in paniek, haar mond is open, ze heeft pijn.’

Ineke Holzhaus schreef een ingrijpende roman.

Ineke Holzhaus brengt een groot deel van het jaar door in de Berry. Ze is schrijver en theatermaker, acteerde, schreef en regisseerde bij diverse theatergezelschappen, maakte hoorspel voor radio en de HoorSpelFabriek en publiceert gedichten. In 2008 debuteerde ze met de dichtbundel Hond in Pompeï. In 2011 verscheen de bundel Waar je was, en in 2015 Bovengronds. Haar bundel Blijven en weggaan kwam in december 2016 uit. De cyclus De tuin van Nolde die daarin voorkomt werd bekroond met de Hofvijverpoëzieprijs.