Schrijver in Frankrijk

De pastoor en de president

Column door Michiel Hendryckx

Het is akelig november als de net afgestudeerde pastoor in zijn eerste parochie arriveert. Ik ben op de middag van de laatste dag van augustus in Ambricourt. In de verwaarloosde wei voor de kerk bloeit het fluitenkruid. Het komt goed uit dat de wereld stil staat in deze uithoek van Frans-Vlaanderen. Ik ben hier op zoek naar het decor van Georges Bernanos’ diep religieuze roman Journal d’un curé de campagne. Het boek werd in 1950 in Frankrijk uitgeroepen tot een van de belangrijkste van de eerste helft van de 20ste eeuw. Tot ver in de jaren zestig bleef de roman gegeerd. Toen de studieprefect me in de bibliotheek van het internaat het boek zag ontlenen, raadde hij me de lectuur af. Het was te vroeg. Deze week, ruim vijftig jaar later heb ik het in de Gentse stadsbibliotheek ontleend.

Het is bitter lezen. De prefect had gelijk. Ik zou het toen niet gesmaakt hebben. Het boek is het zelfportret van een machteloze dorpspastoor worstelend met de uitzichtloze onverschilligheid van zijn parochianen. Zijn verlangen naar het geheim van het ware gebed. Zijn voortdurende angst te wankelen. De roman is adembenemend goed geschreven. Men krijgt een griezelige inkijk in een benauwde godsdienstbeleving die wezenloos ver weg lijkt.

Eind juni gaf president Emmanuel Macron bij zijn staatsiebezoek aan het Vaticaan een exemplaar van de eerste Italiaanse uitgave aan de Paus. Bernanos is een van Franciscus lievelingsschrijvers. Macron staat erom bekend niets zomaar te doen. Wat wil hij de Paus zeggen met zijn geschenk? Zit de boodschap in het lichtende einde van de roman?

In Rijsel verneemt de zieke pastoor dat hij vergevorderde maagkanker heeft. Hij gaat schuilen bij een oud-studiegenoot, een uitgetreden priester die met een vrouw leeft. Als hij stervende is en de geestelijke onderweg met de laatste sacramenten wegblijft, geeft zijn vriend hem noodgedwongen de absolutie. De laatste woorden van de pastoor zijn: ‘Qu’est-ce que cela fait? Tout est grâce’. Alles is genade.

Michiel Hendryckx is een gerenommeerde Vlaamse fotograaf, schrijver en reiziger. Bij uitgeverij Manteau verscheen het reisverslag Twee ezels (7e druk in 2010). Vervolgens zag het fotoboek Dolen het licht (Lannoo, 2009) en in 2014 Altijd ergens (uitg. Kannibaal). Vorig jaar verscheen het prachtige, zeer aanbevelenswaardige fotoboek Het verlangen naar Frankrijk, waarin Michiel Hendryckx allerlei kijkjes biedt op het rijkgeschakeerde Frankrijk, zowel in woord als in beeld.