Schrijver in Frankrijk

Napoleon in Atrecht

Column door Michiel Hendryckx

De Fransen hebben een verwrongen relatie met Napoleon. In het onderwijs krijgt de Corsicaan nog altijd nauwelijks of geen aandacht. Toen in 2015 België, naar aanleiding van de tweehonderdste verjaardag, Waterloo op de euromunt wou zetten, reageerde Parijs meteen furieus. En toch is er ook steelse nostalgie naar de grandeur van het Napoleontisch tijdperk. In het museum voor schone kunsten van Arras wordt een jaar lang een groot deel van de Napoleon-collectie van het kasteel van Versailles getoond. Ik word er meteen op het hart gedrukt dat het evenement zeker niet als hommage bedoeld is. Het is een kunsttentoonstelling die illustreert hoe de keizer – erg bij de tijd – strikt de regie voerde over de eigen beeldvorming en daarvoor alleen de beste kunstenaars aan het werk zette.

De tentoonstelling is chronologisch opgebouwd. Van het prille begin in de militaire kweekschool in Brienne tot het schimmige einde op Sint-Helena. Historisch correct wordt het beeld zelden. Daarvoor is de opdrachtgever te vol van zichzelf. Het bekendste schilderij is zonder twijfel dat van David. Napoleon in wapperende rode mantel trotseert op een steigerend paard de Grote Sint-Bernhardpas. De werkelijkheid eind mei 1800 is minder glorieus. De verkleumde keizer doet de oversteek begeleid door een berggids op de rug van een gewillige muilezel.

Alleen al voor de laatste zaal is de tentoonstelling de reis waard. Ook na zijn dood heeft de hoofdrolspeler duidelijk nog vat op de weerspannige mythe. De Italiaanse beeldhouwer Vincenzo Vela geeft de stervende keizer een gemakkelijk kussen in de rug. Het nachthemd half-open, de kaart van Europa op schoot. Het ondankbare continent, het leven dat hem ontglipt. Recht tegenover toont een monumentaal schilderij de terugkeer naar Frankrijk. In Wagneriaanse gloed wordt Napoleons stoffelijk overschot aan boord van de Belle Poule gehesen. Het fregat is voor de gelegenheid volledig zwart geschilderd. Ik voel me met tegenzin ontroerd worden.

Michiel Hendryckx is een gerenommeerde Vlaamse fotograaf, schrijver en reiziger. Bij uitgeverij Manteau verscheen het reisverslag Twee ezels (7e druk in 2010). Vervolgens zag het fotoboek Dolen het licht (Lannoo, 2009) en in 2014 Altijd ergens (uitg. Kannibaal). Dit jaar verscheen het prachtige, zeer aanbevelenswaardige fotoboek Het verlangen naar Frankrijk, waarin Michiel Hendryckx allerlei kijkjes biedt op het rijkgeschakeerde Frankrijk, zowel in woord als in beeld.