Schrijver in Frankrijk

Siberië

Column door Anneloes Timmerije

De Berry is een onbekende streek. Zelfs hardcore francofielen komen soms niet verder dan ‘eh…’. Tot de Franse revolutie was de Berry een provincie, daarna golden er andere wetten en andere verdelingen. De naam is blijven bestaan en geeft de grenzen aan van het Ancien Régime. In het noordelijke deel ligt het departement Cher – ruwweg tussen Bourges en Nevers, in de regio Centre. De naam is treffend gekozen: centraler kun je bijna niet zitten in Frankrijk. Zou je het land tekenen als een vierkant, dan kun je precies middenin de plek prikken waar wij ons huis kochten, nou ja, bijna precies in het midden. Want het midden is niet alleen in politieke zin een rekbaar begrip. Hier in de buurt zijn er minstens twee dorpen die zich tooien met het predicaat ‘Le point central de la France’: Saint-Amand-Montrond en, zeven kilometer noordelijker, Bruère-Allichamps. Kwestie van meten.

Waarom de Berry bij Nederlanders nooit in trek is geraakt zou te maken kunnen hebben met de kalme leegte. En de afwezigheid van bezienswaardigheden. Ze zijn er wel, maar ze presenteren zich met enige bescheidenheid. Toegegeven, er zijn veel streken in Frankrijk die spectaculairder zijn, in landschap én cultuur. In de Berry is alles ingetogen, ouderwets bijna. Het land doet denken aan een groot en weids Limburg – licht glooiend, doorsneden met heggen en rivieren en ja, lelijke plakken landbouwgrond. De witblonde Charolaises maken dat weer goed. Die lopen zomer en winter buiten, zij aan zij met hun kalveren en bewaakt door stieren met een Hummerachtig voorkomen. In het voor- en najaar trekken vrijwel dagelijks massa’s kraanvogels hun Latijnse naam roepend – ‘grus-grus!’ – van zuid naar noord en vice versa. Hier in het dorp zingen de Berrichons dan: ‘Les grues sont en air!’ De eerste keer dat ik ze over ons huis zag vliegen, ging ik in het gras liggen omdat er geen einde leek te komen aan de vele V-vormige slierten landverhuizers. Bijna een half uur duurde het voor de laatste uit het zicht was. Verrekijker was nauwelijks nodig, omdat ze bij ons in de Berry bij voorkeur laag vliegen en nooit stil zijn – de lucht voor even een schoolplein vol spelende kinderen. De volgende dag las ik op de site van de Franse Vogelbescherming, afdeling kraanvogeltrek, dat er zeker 25.000 waren overgekomen. Romantisch, is een adequate kwalificatie voor de Berry.

De dorpen variëren van ontiegelijk saai tot beeldschoon, net als in de rest van het land. Bourges, onze Johan van Oldenbarnevelt studeerde er rechten, heeft een kathedraal die nauwelijks hoeft onder te doen voor die van Chartres. Nevers kreeg eeuwige roem door Alain Renais’ Hiroshima mon amour. En toch tuffen de meeste vakantiegangers om het Franse hart heen naar de wijnen van de Bourgogne, of de stranden van Bretagne. Een kleine honderd Engelsen vormen – het zal niet zo zijn – een uitzondering. Zij hebben zich gesetteld in een paar dorpen net boven Saint-Amand-Montrond en zijn verenigd in de culturele club ‘Berry Good’.

Een paar jaar geleden waren wij op bezoek bij een collega-schrijfster, aan het werk op de wijngaard van haar grootouders in de Morgon. Sympathieke vrouw: Parisienne van geboorte, internationaal in de omgang. Ondanks de drukte – de hele familie zou bijeenkomen, want de druiven waren net geoogst en de wijn moest in de vaten – werden we hartelijk ontvangen. Bij het afscheid nodigden we haar uit voor een lunch op de terugweg naar Parijs, als het werk met de wijn was gedaan.

Ze keek ons aan, vroeg waar we ook al weer precies woonden, en zei: ‘Ehhh… pfff… non.’

Ze zei het nogmaals, misschien om er zeker van te zijn dat we haar goed begrepen. ‘Non.’

Heel beleefd, heel vanzelfsprekend.

Parijzenaars weten precies waar de Berry ligt, mijden het en noemen het Siberry.

Anneloes Timmerije is een gerenommeerde schrijfster, auteur van onder andere De grote Joseph (Atlas-Contact, 2010), een roman die zich afspeelt in Frankrijk. Van haar hand is ook de mooie verhalenbundel Slaapwandelen bij daglicht (De Geus, 2013). Samen met Charles den Tex schreef ze Het vergeten verhaal van een onwankelbare liefde in oorlogstijd (De Geus, 2014). Anneloes Timmerije brengt een deel van het jaar door in de Berry.