Schrijver in Frankrijk

Tom Morel, een held van onze tijd

Column door Nelleke Noordervliet

Het Plateau des Glières, ik kom er graag omdat het er schitterend is en weids en rustig en helder en hoog, en omdat het moderne leven aan de rand achterblijft. Het plateau ligt op 1450 meter hoogte en is te bereiken langs twee steile, bochtige wegen, een van de kant van Entremont en een van de kant van Thorens-Glières. Eenmaal boven bevind je je in een lieflijk gebied, waar auto’s in principe op een parkeerplaats moeten blijven. De lucht is helder, de kleuren hebben in de zomer alle schakeringen van groen en geel, hier en daar wit of lila, afhankelijk van de bloemen die bloeien. Moerassige plekken worden afgewisseld met bos en weidegrond. Er is een handvol onopvallende boerderijen. Drie plekken waar je wat kunt eten en drinken. Veel wandelpaden en in de winter een fraaie loipe. Ik kom er ook graag met de raquetten. Makkelijke stukken voor kalme winterwandelaars.

Midden op het plateau staat een groot betonnen monument, waar veel schoolklassen komen. Frankrijk geeft nog om geschiedenis. De kinderen leren daar over Tom Morel, in de winter van 1944 de leider van een groep van ongeveer 300 verzetsstrijders, die op het plateau parachutedroppings van wapens ontving en vanaf die onneembare plek overvallen uitvoerde en sabotagedaden pleegde. Gevaarlijk werk en een winter vol ontberingen. Het plateau lag in het gebied van Vichy-Frankrijk en werd bewaakt door de gelijkgeschakelde militie, de Italianen en later de Duitse Alpenjagers. Morel was een geboren leider, die de maquisards van heel verschillende afkomst en achtergrond tot een eenheid wist te smeden. ‘Vivre libre ou mourir‘ was zijn motto. Leven in vrijheid of sterven.

Op 2 maart 1944 viel hij een hotel in Saint-Jean-de-Sixt aan waar leden van de Vichy-militie zaten. Ze namen er dertig krijgsgevangen om te dienen als ruilmiddel voor de gevangengenomen arts van de verzetsstrijders. De gevangenen werden losgelaten maar de tegenpartij hield zich niet aan de afspraak. Laf. Oneervol.

Morel besloot tot een nieuwe operatie tegen de staf van de militie, gelegerd in Entremont. De overval leek succesvol, de militie-leden en hun commandant werden gevangen genomen, maar de laatste trok een verborgen revolver en schoot Morel van dichtbij door het hart. Deze commandant overleefde die daad uiteraard niet. Fransen tegen Fransen. Een tragedie.

De Duitsers besloten tot een massale aanval op het plateau. Daar was de groep, die zoveel had doorstaan op het winterse, besneeuwde plateau, niet tegen bestand. De verzetsstrijders werden verdreven, gedood, gevangen gemaakt.

In de zomer van 1944 begon de opmars van de geallieerden. De Vrije Fransen trokken mede op tegen Vichy. De vijand werd verslagen. Collaborateurs gestraft. Vichy-Frankrijk is altijd een tere plek geweest in de Franse geschiedenis. Maar in het berggebied waren haarden van verzet. De Maquis du Vercors, de Maquis des Glières. De eerste groep is misschien bekender, maar ook Tom Morel en zijn vrienden zijn niet vergeten. Op het Cimetière de la Morette, beneden, vlak bij Thones, liggen ze begraven. Rechte rijen kruisen. Altijd bloemen, altijd bezoekers. Ik kom er vaak langs. ‘Vivre libre ou mourir‘ is er in steen, het harde graniet van de bergen, gebeiteld. Zij zijn gestorven. Wij leven.

Nelleke Noordervliet is een bekende Nederlandse schrijfster, auteur van romans, novellen, verhalen, essays, toneel, een verhalend gedicht, geschiedkundig werk, en columns. In haar werk getuigt ze van een grote interesse voor het verleden. Ook vormt vaak het buitenland de achtergrond van haar prosa. Zo beschrijft ze in haar veel geprezen roman Het oog van de engel (Augustus, 1991) de roerige jaren van vlak voor de Franse revolutie. Haar meest recente werken zijn de roman Vrij man (Augustus 2012) en de boekenweekessay De leeuw en zijn hemd (2013). Ze brengt een deel van het jaar in Frankrijk door, in de omgeving van Annecy.