Schrijver in Frankrijk

Roi de Hollande

Column door Caspar Visser ‘t Hooft

We weten allemaal dat Holland een koning heeft gehad. Nee, we hebben het niet over de ‘graven van Holland’ – de laatste telg van de oeroude gravendynastie was Jacoba van Beieren, gravin van Holland en Henegouwen. Ze stierf in 1436. We hebben ook het niet over de Oranjes. Die zijn pas vanaf 1815 koning – niet van Holland, maar van ‘de Nederlanden’. We hebben het over Lodewijk Napoleon Bonaparte, de broer van de Franse keizer. Hij was ‘koning van Holland’ van 1806 tot 1810. En zijn vrouw was Hortense, de dochter van Josephine de Beauharnais. Nederland was in die tijd een protectoraat van Frankrijk, Lodewijk Napoleon en Hortense vertegenwoordigden daarom in wezen een bezettende macht. Toch waren ze bij de Hollanders geliefd. Dat kwam omdat hij, de soeverein van het nieuwbakken koninkrijk, de smokkelhandel oogluikend toeliet. Hij wist dat het zogenaamde ‘continentale stelsel’ dat zijn machtige broer in het leven had geroepen, met de blokkade van de handel op Engeland die dat inhield, de Hollandse economie grote schade toebracht. Omdat de Franse keizer zijn broer niet vertrouwde, besloot hij in de zomer van 1810 hem zijn koninkrijk te ontnemen, om daarna Holland botweg te annexeren. Frans grondgebied. Door de keizer voor te zijn, zelf het initiatief tot aftreden te nemen en in zijn plaats zijn zoon tot koning te laten uitroepen, dacht Lodewijk Napoleon het koninkrijk toch nog voor zijn nageslacht te bewaren. Maar Napoleon bleek niet te vermurwen. Het vijfjarige jongetje Lodewijk Napoleon – nu Lodewijk Napoleon II – mocht maar twaalf dagen koning zijn. Langer niet.

Lodewijk Napoleon II

Hoe zou het zijn je leven lang rond te lopen met het idee dat je ooit, als kind, koning was? – en daarna niet meer. Je leven lang? Voor onze koning – want dat was hij, ‘onze’ koning – Lodewijk Napoleon II was dit niet erg lang. Op zesentwintigjarige leeftijd bezweek hij aan de mazelen. Dat was in Italië. Hij had geen kinderen. Geen nakomelingen die op dynastieke gronden ook nu nog aanspraak hadden kunnen maken op de troon van Holland – een troon die trouwens niet meer bestaat. Het zou natuurlijk nogal – wat? curieus zijn geweest: een Bonaparte-dynastie die met de Oranjes rivaliseerde! Corsica versus Nassau. 

Kaspar Hauser

En hoe zou het zijn wanneer je pas later in je leven ontdekte dat je eigenlijk recht hebt op een troon? Of Kaspar Hauser heeft geweten wat al gauw na zijn plotselinge verschijnen in de wereld werd gefluisterd – een gerucht dat zich verspreidde, aanzwol, voor steeds meer mensen een bijna-zekerheid werd – dat hij de erfprins van Baden was, weet ik niet. Niemand wist waar hij vandaan kwam, hij was een jongen van zestien toen hij zich aandiende bij een schoenmaker in Neurenberg. Hij kon niet uit zijn woorden komen. Maar zijn fysiek maakte indruk, een fijne gestalte, prinselijk. Hij was vriendelijk, men mocht hem graag. Vijf jaar later werd hij door een gemaskerde persoon vermoord. Ja, stel dat hij wist wat van hem werd gezegd, hoe ga je daar mee om? Als het inderdaad zo is dat Kaspar Hauser de zoon was van Karel II, groothertog van Baden, bij wie hij als klein kind was weggenomen – waarom? – dan was hij een neef van onze Lodewijk Napoleon II. Want zijn moeder was dan Stéphanie de Beauharnais geweest, een nicht van Hortense.

Twee neven. Ze overleden beiden jong, rond dezelfde tijd. De ene was twaalf dagen koning geweest – ronddollend in de staatsiezalen van het paviljoen Weltevreden in Haarlem. Daarna niet meer. De andere is nooit geweest wat hij met alle recht had mogen zijn. Wat is bitterder, de luister kwijt te raken die je ooit had, of niet de luister te verkrijgen waar je recht op hebt?